انار

اصول فنی احداث باغ انار

مقدمه

انار بومی ایران است و در تماماستانهای کشور، به استثناء استان همدان، ارقام متفاوتی از انار بصورت اهلی، وحشی و یا زینتی ، آبی یا دیم و بصورت انبوه یا پراکنده دیده میشود.
کشت و کار انار تجاری از قدیم الایام در مناطق حاشیه کویر رواج داشته است. فارس، مرکزی، اصفهان، خراسان رضوی و یزد به ترتیب مهمترین استانهای انارخیز کشور را تشکیل میدهند.
زیبایی، تنوع رنگ، طعم و مزه، ارزش غذایی بالا، خواص ویژه دارویی و ضدسرطانی و
تنوع فراوردههای تبدیلی، در کنار توصیه های دینی و مذهبی، از انار یک میوه استثنایی و بینظیر ساخته و نظر مشتاقان فراوانی را از سراسر جهان به خود جلب نموده است.

سازگاری با شرایط مختلف اقلیمی، 

 تحمل شرایط نامساعد آب و خاک مثل کم آبی و شوری، تکثیر آسان و کم توقعی از دیگر محاسنات این درخت ایرانی الاصل است.
انار در بین مسلمانان به میو هی بهشتی معروف است و در آیات 99 و 141 سور ه انعام و
آیه 68 سوره الرحمن و همچنین در کلام معصومین(ع) از آن یاد شده است. گل و میوهی
انار برای کارتاژیها (فینیقی ها یها) جنبه ی تقدس داشته و با این انگیزه باغهایی از انار
احداث نموده بودند. یونانیان قدیم هم بر این عقیده بودند که آفردیت اله هی عشق، این
گیاه را در یونان کاشته و وجود آن سبب گشایش و فراوانی میگردد.
متأسفانه، خشکسال یهای پی درپی، کاهش کمی و کیفی آبهای زیرزمینی، استرسهای اقلیمی مثل سرمازدگی و آفتا بسوختگی، خسارت تعدادی از آفات و امراض مثل کر م گلوگاه، کنه قرمز پاکوتاه و ترکیدگی، بصورت یک مجموعه ی مرتبط انارستانهای کشور را تهدید میکند. این در حالی است که رقبای سنتی انار ما، مثل اسپانیا و رقبای جدیدمان، مثل هند، چین و آمریکا در تدارک افزایش کمی و کیفی انار و تصاحب بازارهای جهانی هستند.
اصول فنی احداث باغ، در موضوع کاشت، داشت و برداشت انار برای استفاده کارشناسان، مروجین، باغداران، دانشجویان کشاورزی و سایر علاقه مندان انار و انارکاری تدوین گردیده است. در این مجموعه سعی شده است تا با استفاده از آخرین نتایج طرحها و پروژههای تحقیقاتی انجام شده روی انار و بهره گیری از تجارب کارشناسان و انارکاران خبره، اصول فنی احداث، نگهداری، برداشت و مسائل پس از برداشت انار، به زبان ساده و کاربردی ارائه گردد. امید است این مطالب راهنمای مفیدی برای احداث انارستانهای جدید و بهسازی باغهای موجود انار کشور باشد. انشاءا...

خصوصیات گیاهشناسی انار

انار با نام علمیPunica granatum L.درخت یا درختچه ای بزرگ و پر شاخ و  برگ با پاجوش های زیاد از شاخه ی پیدازادان، رده ی نهاندانگان می باشد. تمام انارها ی معمولی یا Punicaceae کوچکترین خانواده ی گیاه ی، یعنی خوراکی و همینطور ارقام زینتی انار جزء گونه ی گراناتوم می باشند.
برگهای درخت انار نیزه ای شکل با کناره های صاف و ندرتاً کنگره ای می باشد. که به صورت منفرد یا فراهم روی شاخه های اصلی و فرعی قرار دارند. رنگ برگها بر حسب واریته، از سبز بسیار روشن تا سبزتیره متغیر می باشد. معمولاً رنگ برگ در ارقام شیرین روشن تر است.گل انار درشت، کامل، بدون بو و معمولاًبه رنگ گلی تا قرمز پررنگ است.
 گلها 5 کاسبرگ می باشند. کاسه ی گل که در امتداد نهنج قرار دارد،، دارای 7 لوله ای گوشتی و ضخیم است. گلبرگ ها به دیواره ی داخلی نهنج چسبیده وتعداد آنها مساوی کاسبرگها میباشد. گلبرگ ها بعد از گرده افشانی میریزند. در حالیکه کاسبرگ ها عضو دائمی در گل و میوه هستند. تعداد پرچم های هر گل برحسب رقم متفاوت و در هر گل  حدود 400–200 عدد پرچم وجود دارد. بساک ها در انتهای میله ی پرچم واقع و مادگی با گلهای ثمری گلهای علفی یا غیرثمری یک خامه ی منفرد و کلاله ی گسترده در میان پرچم ها قرار دارد.درخت انار در طول فصل رشد4-3 مرتبه و در هر نوبت دو نوع گل تولید میکند. یک عده گلهایی هستند که به میوه تبدیل میشوند و به گل ثمری یا گل مثمر معروفند و عده ی دیگر گلهای علفی یا غیرثمری که میریزند. گلهای مثمر، کشیده و قطرشان در محل اتصال به اسپور (میخچه) بیشتر از قطرشان در گلوی گل است. گلهای غیرمثمر نسبت به گلهای مثمر کوتاه تر و قطرشان در محل اتصال به اسپور کمتر از قطرشان در گلوی گل است. همچنین در گلهای ثمری خامه طویل تر و سطح کلاله بالاتر از پرچم است در حالیکه در گلهای غیرمثمر خامه کوتاهتر بوده و سطح کلاله پایینتر از سطح پرچم هاست. گاهی در انار گلهایی با مشخصات بینابین نیز دیده میشود.           گل انار روی اسپور های کوچک به صورت منفرد یا چند تایی تولید می شود. این اسپور ها دارای رشد بطئی بوده و برای سه تا چهار سال قدرت تولید میوه در آنها وجود  دارد. اسپور های میوه دهنده اکثراً در قسمت بیرونی درخت تشکیل میشوند.

درخت انار در چند نوبت گل میدهد. گلهای سری اول از اواخر فروردین به تعداد خیلی زیاد ظاهر میشود. علاوه برگلهای غیر مثمر تعداد زیادی از گلهای ثمری نیز ریزش میکنند. این ریز شها عادی است. کنترل شته انار و اجتناب از آبیاری درزمان گل میتواند از ریزش بیش از اندازه گل انار جلوگیری نماید. گلهای سری دوم و سوم به ترتیب در اواخر خرداد و اوایل شهریور ظاهر میشوند.  انارهای حاصل از گلهای دوم و سوم، کوچک ونامرغوب میباشند.میو ههای حاصل از گل سوم میوه انار نوعی سته است. ظهور گل و تولید میوه در انار از سا لهای اولیه و حتی در خزانه شروع میشود، اما تولید میوه قابل ذکر از سال چهارم شروع و در سنین 15 تا 20 سالگی به تولید عادی میرسد. درخت انار سا ل آوری ندارد و در صورت تغذیه مناسب و فراهم بودن شرایط محیطی مناسب و مواجه نشدن با خطر سرمازدگی، هرسال محصول میدهد.  
تنوع رنگ در دانه انارریشه درخت انار با توجه به رقم، فاصله کاشت، نوع خاک، شخم، کود دهی، نحو ه آبیاری و سایر مراقب تهای زراعی متفاوت وتا 5 /1 متر بطورعمودی و2/5 تا 3 متر بطورافقی نفوذ و گسترش مییابد. اما حداکثر حجم ریشه  در عمق 20 تا 70 سانتیمتری خاک قرار دارد.

عملکرد و طول عمر درخت انار 

عملکرد درخت انار با توجه به رقم، سن درخت، نحوه ی مراقبت های زراعی (آبیاری،شخم، هرس، تغذیه، کنترل منطقی علفهای هرز و مدیریت آفات  و بیماریها) متفاوت است. براساس آمار منتشره توسط وزارت جهاد کشاورزی، متوسط عملکرد باغات انارکشور در سال زراعی 1384 برابر 12519 کیلوگرم در هکتار بوده است. این درحالی است که عملکرد انارکاران نمونه بسیار بالاتر و تا 120 تن انار در هکتار نیز گزارش شده است. 

عمر اقتصادی و باردهی درخت انار نیز با توجه به رقم و نوع مراقب تهای زراعی متفاوت ومعمولاً بین 40-30 سال میباشد. هرچند درخت انار قادر است بیش از 100 سال هم عمر کند  
و همچنان محصول بدهد ولی میزان تولید در سنین بالا بتدریج کاهش و حساسیت درخت به استرسهای محیطی مثل سرمازدگی افزایش مییابد. توصیه میشود باغهای قدیمی و مسن(بالاتر از سن باردهی اقتصادی)با کفبری تدریجی و تربیت پاجوش و عندالزوم استفاده از پیوند، نو و اصلاح گردد.

شرایط آب و هوایی مناسب برای انار

 درخت انار میوه ای است گرمسیری تا نیمه گرمسیری که در نواحی ساحلی و مرطوب به صورت درخت همیشه سبز می باشد ولی در نواحی خشک با زمستانهای سخت، بصورت درخت خزان دار است. درخت انار بطور طبیعی در دامنه وسیعی از شرایط آب و هوایی رشد می کند و به انواع خاکها سازگاری نشان می دهد. گسترش سراسری درختان انار در کشور، به جز استان همدان، گواه بر این ادعاست. اما بیشترین سطح زیر کشت و تولید اقتصادی انار متعلق به مناطق حاشیه ی کویر، با تابستان های گرم وخشک می باشد.
انار در محدوده 41 درجه عرض شمالی و جنوبی گسترش دارد. حداکثر تا ارتفاع 1600متری از سطح دریا رشد می کند و نیاز سرمایی آن با 200 تا 400 درجه حرارت بین صفر تا 7 درجه سانتیگراد تأمین می گردد. درخت انار به سرما حساس است و از سرماهای پایین تر از 15 - درجه سانتیگراد در زمستان به شدت خسارت می بیند، به طوریکه انارکاران مجبور به کف بر کردن درختان انار می شوند. درختان مسن و انارهای شیرین به سرما حساسترند. سرمای بهاره هم موجب ازبین رفتن گل، برگ و سرشاخه های جوان انار میگردد. گرماهای شدید (بالاتر از 40 درجه سانتیگراد) نیز باعث خسارت به میوه و درخت انار می شود. به منظور کاهش اثرات شرایط نامساعد محیطی، از جمله سرما، گرما و نور شدید، در مناطق حاشیه کویر می توان با انتخاب ارقام مقاوم و نیز رعایت پاره ای از مسائل زراعی از جمله انتخاب صحیح محل احداث باغ، هرس مناسب، جهت درست کاشت و مدیریت منطقی علفهای هرز، میزان خسارت را تقلیل داد. شیب های شمالی و کاشت انار در دامنه ارتفاعات هم خطر سرما را کم می کند. برعکس کاشت درخت در نوک تپه ها و یا قعر دره ها و همچنین کاشت درخت در شیب های رو به جنوب خطر سرما و یخ زدگی را افزایش میدهد.

 کشورهای تولید کننده انار

انار علاوه بر ایران، در 35 کشور دیگر جهان، از جمله هندوستان، ترکیه، افغانستان، عراق، پاکستان، سمرقند، ارمنستان، گرجستان، ازبکستان، تاجیکستان، آذربایجان، ترکمنستان، یوگسلاوی سابق، مصر، تونس، لیبی، سوریه، لبنان، فلسطین اشغالی، سودان، برمه، بنگلادش، موریتانی، مراکش، قبرس، اسپانیا، ایتالیا، یونان، فرانسه، چین، آلمان، ژاپن، روسیه، استرالیا و آمریکا انار وجود دارد. در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با حدود 64000 هکتار سطح زیر کشت و بیش از 700000 تن تولید، اولین تولید کننده و صادرکننده انار دنیاست. فارس، مرکزی، اصفهان، خراسان رضوی و یزد به ترتیب مهمترین استانهای انارخیز کشور می باشند. 

متأسفانه در سالنامه آماری فائو و دیگر منابع جهانی، سطح زیرکشت، میزان تولید، عملکرد و صادرات انار موجود نیست. بر اساس پاره ای اطلاعات آماری متفرقه، در بین کشورهای تولید کننده انار بالاترین سطح زیرکشت و تنوع انار، بعد از ایران، به هندوستان،جمهوری های تازه استقلال یافته آسیای مرکزی و اسپانیا تعلق دارد. سطح زیرکشت اناردر هندوستان معادل 42000 هکتار و در اسپانیا 3400 هکتار گزارش شده است.

نیازهای اساسی درخت انار

1- آب (نیاز آبی، کیفیت آب و میزان آب مصرفی در باغهای انار)

آب از جمله عوامل مؤثر در تولید اقتصادی انار محسوب می گردد. هرچند درخت انار به شرایط کم آبی مقاوم است و شواهد نشان میدهد، حتی باغ هایی که چند سال آبیاری نشده اند، بعد از آبیاری، مجدداً شروع به رشد نموده و پاجوش های زیادی تولید می کنند و با تربیت این پاجوش ها می توان بار دیگر آنرا به یک باغ پرمحصول و اقتصادی تبدیل نمود. با این حال کمیت و کیفیت آب برای درختان انار عامل تعیین کننده در میزانعملکرد و کیفیت میوه و حتی مدیریت آفات آن میباشد.
آبهای با هدایت الکتریکی(Ec)کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر(ds/m) برای انار بسیار مناسب است. اما تحت شرایط خاص از جمله در اختیار داشتن آب کافی،مناسب بودن بافت و عمق خاک و داشتن زهکش، می توان با مدیریت خوب،از آبهای با هدایت الکتریکی تا 5 دسی زیمنس بر متر نیز استفاده نمود. شور یهای بالاتر باعث افت شدید کمی و کیفی محصول و افزایش حساسیت درخت در مقابل استرس های محیطی می گردد.

میزان آب مورد نیاز انار در استان یزد حدود 11000 متر مکعب در هکتار برآورد شد ه است.
بر اساس تحقیق دیگری در اصفهان میزان آب مصرفی در روش آبیاری سطحی(غرقابی)
حدود 22000 تا 26000 متر مکعب و در روش آبیاری قطر های 7500 تا 13000 متر مکعب در هکتار متغیر بوده است. این آزمایش و پاره ای تحقیقات دیگر توصیه بر استفاده از روش آبیاری قطر های دارد. در این روش علاوه بر افزایش راندمان آبیاری و صرفه جویی 50 تا60 درصدی آب مصرفی، عملکرد نیز بین21 تا 44/5 درصد افزایش یافته است. به علاوه هیچ گونه شوک یا تنش رطوبتی ناشی از تغییر سیستم آبیاری درختان مورد آزمایش(10 تا16 ساله) از روش سطحی به قطر های مشاهد ه نشد هاست.

2- خاک مناسب برای احداث باغ انار

از جمله ی ویژگیهای با ارزش درخت انار، انعطاف پذیری آن نسبت به انواع خاکها و تحمل کم آبی و شوری آب و خاک می باشد. انار را می توان در انواع خاک ها از شنی تا رسی و حتی اراضی شور کشت کرد، اما درخت انار برای رشد مطلوب، به خاکی با زهکشی خوب و بافت متوسط رسی احتیاج دارد. خاکهای با بافت شنی- رسی مناسب ترین خاک برای تولید انار میباشند.بافت لوم و هدایت الکتریکی (Ec) کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر حد مطلوب برای خاک باغ انار میباشد. ریشه ی درخت انار تا عمق 5/ 1 متری زمین نفوذ میکند و قدرت ریشه زایی آنها بالاست ولی حداکثر ریشه ها در عمق 50-20 سانتیمتری قرار دارند. شخم سالانه و مصرف کودهای دامی در بهبود شرایط فیزیکی، تهویه بهتر خاک، گسترش ریشه و افزایش کمی و کیفی میوه بسیار مؤثر است. به تجربه ثابت شده است که باغ های قدیمی انار برای احداث باغ نو مناسب نیست.

میزان گیرایی قلمه و نهال انار و رشد و نمو بعدی آن در این اراضی بسیار پایین است. استقرار تعداد زیادی از بیمارگرهای خاکزی، مثل نماتدها، می تواند یکی از دلایل آن باشد. برای نوسازی و اصلاح این گونه باغ ها می توان از روش کفبری تدریجی (درصورتیکه
ارقام آن مناسب باشند)و از روش سربرداری و پیوند برای اصلاح ارقام نامرغوب استفاده کرد. به هر حال توصیه میشود، حتی الامکان از باغ های قدیمی برای احداث باغ جدید استفاده نشود و در صورت الزام، بعد از پاکسازی باغ قدیمی، زمین برای چند سال به حالت آیش گذاشته شود و یا به کشت غلات اختصاص یابد و سپس اقدام به احداث باغ جدید گردد.
3- نور

اصولاً درخت انار به نور کافی نیاز دارد و درختانی که در زیر درختان بزرگ تر قرار میگیرند، فاقد تولید مناسب میباشند. معمولاً شاخه هایی که فضای آزادتری داشته و از نور کافی برخوردارند، گل و میوه بیشتری تولید می کنند. به همین دلیل توصیه میشود که درختان انار در محل نور گیر و با فاصله مناسب کاشته شوند.

عملیات احداث باغ انار

1- آماده سازی زمین اصلی

قبل از انجام هر اقدامی لازم است با مطالعات خاکشناسی و بررسی پروفیل خاک محل احداث باغ، از عدم وجود لایه های غیرقابل نفوذ اطمینان حاصل نمود.در صورت مشاهده چنین لایه ای ابتدا باید، با نظر کارشناس، نسبت به شکستن آن اقدام گردد. چنانچه قبلاً نیز اشاره شد باغهای قدیمی برای احداث باغ جدید انار مناسب نیست.
آماد ه سازی بستر کاشت باغ انار به یکی از سه روش زیر انجام میشود:
1- شخم تمام زمین باغ با لدر به عمق حدود یک متر. کاری که در قدیم در مناطقی مثل استان یزد تحت عنوان احیاء باغ بوسیله شخم عمیق(شخم دوبیل)مرسوم بوده است. در این روش زمین محل احداث باغ را به عمق حدود 60 - 50 سانتیمتر با بیل شخم  عمیق زده و در هر ردیف شخم مقداری از ضایعات کشتارگاهی، مثل شاخ و استخوان می ریختند. این مواد در سالهای بعد تجزیه و بتدریج در اختیار درخت قرار می گرفت. استفاده از این دانش بومی میتواند با اصلاحاتی در احداث باغات جدید بکار گرفته شود.بدیهی است در این روش، بدلیل نرم شدن تمام سطح باغ، گسترش ریشه درخت راحت ترانجام شده و سرعت رشد آن بهتر خواهد بود.

2- شخم محل ردیف های کاشت بصورت نواری به عرض و عمق حدود یک متر

3- کندن چاله به ابعاد 1×1× 1 و اصلاح خاک آن در محل غرس نهال 

توصیه میشود در هر هکتار زمین محل احداث باغ انار حدود 50-40 تن کود دامی پوسیده و مقدار 400-300 کیلوگرم از هریک از کودهای فسفره و پتاسه و به همین میزان  کودهای گوگرد ی با خاک محل کاشت درخت مخلوط گردد.

2- فاصله، جهت و تراکم کاشت

با توجه به آب و هوای منطقه، شرایط زمین، آب وخاک، جهت باد غالب در منطقه ونوع ارقام مورد نظر، سیسم کاشت و فاصله ی بین ردیف ها و بین درختان و جهت کاشت تعیین می گردد. به منظور کاهش خسارت آفتاب سوختگی جهت شمالی- جنوبی برای ردیف های درختان انار پیشنهاد می گردد.فاصله بین درختان نیز با توجه به رقم و شرایط منطقه 5× 3، 4× 4ویا 6×3   پیشنهاد می گردد. در این صورت تراکم درخت در هر هکتار باغ انار حدود 650-  550 اصله خواهد بود. 

3- روش های تکثیر انار

آسا ن ترین و باصرفه ترین روش تکثیر انار در ایران از طریق قلمه میباشد. تکثیر انار از طریق بذر و همچنین به روش خوابانیدن، پیوند و پاجوش نیز امکان پذیر بوده و در بعضی از مناطق و یا در موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرد. ازدیاد انار از طریق بذر صرفاً برای کارهای تحقیقاتی انجام می شود. زیرا درختان حاصل از تکثیر بذری نمی توانند خصوصیات مادری خود را حفظ کنند.

-4 مشخصات قلمه و زمان تهیه آن
 قلمه را باید از شاخه های 3 -2 ساله بارده درختان سالم و از ارقام مرغوب مورد نظر تهیه نمود. تهیه قلمه از شاخه های نرک مناسب نیست. گرچه این دسته از قلمه ها قدرتگیرایی بالاتری دارند، ولی درختان حاصل از آنها کم بار خواهد بود. طول مناسب قلمه حدود 40 سانتیمتر و قطر آن می تواند از یک تا 3 سانتیمتر متغیر باشد. مناسب ترین زمان تهیه قلمه اواخر زمستان و در هنگام بیدارشدن جوانه ها می باشد. در این زمان جوانه ها قرمز رنگ هستند. البته در صورت وجود شرایط و امکانات مناسب برای کنترل سرمای زمستانه، تهیه قلمه و کاشت آن در اواسط پاییز نیز امکا نپذیر است. قلمه را می توان در زمین اصلی و یا در خزانه کاشت. توصیه می شود، ابتدا قلمه را در خزانه بکاریم و نها لهای حاصل را در سال بعد به زمین اصلی منتقل کنیم.

5- ارقام انار

انار بومی ایران و ذخائر غنی ژنتیکی از ارقام مختلف انار، از جمله توانمندیهای بینظیر کشور محسوب میگردد. وجود بیش از 760 توده انار با ویژگیهای متفاوت در کلکسیون جامع ذخائر توارثی انار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد گواهی بر این مدعاست.
به همین دلیل در هریک از مناطق عمده انارکاری کشور تنوع زیادی از ارقام شیرین، ترش،
میخوش، پوست قرمز، پوست سفید، زودرس و دیررس وجود دارد. با بهره گیری از اینپتانسیل قوی میتوان به راحتی ارقام مورد نظر را انتخاب و با توجه به روش آسان و زود بازده تکثیر انار (روش قلمه) نهال مورد نیاز را تأمین کرد. انار رباب نیریز فارس، ملس ساوه، ملس دانه سیاه یزد، ملس یزدی، شیشه کپ فردوس، نادری بادرود، قجاق قم، اردستانی مه ولات، بجستانی گناباد و خزر بردسکن از مهمترین ارقام صادراتی انار کشور و رقم  واندرفول (Wonderful)معروفترین رقم انار در اسپانیا و آمریکا میباشد. 

انتخاب رقم انار یکی از موارد بسیار مهم در احداث باغ انار می باشد که سهل انگاری و یا کم توجهی به آن می تواند عواقب ناخوشایند و خسارات جبران ناپذیری را در بر داشته باشد. در انتخاب رقم ، توجه به نکات ذیل ضروری است :
1- انتخاب رقم باید بر اساس هدف و برنامه پیشبینی شده برای نحوه مصرف محصول باغ صورت گیرد. این هدف می تواند صادرات، تازه خوری، تولید کنسانتره و یا ترکیبی از آنها باشد.

2- حت یالامکان رقم انار از بین ارقام بومی منطقه با ویژگیهای مورد نظر انتخاب شود.

3- درختان مرغوب و مورد نظر را در زمان برداشت انتخاب و علام تگذاری کنید.

4- حتی المقدور باغدار خودش نهال مورد نیاز خود را تولید کنید و در غیر این صورت نهال را از تولیدکنندگان مطمئن و از نهال های پلا کخورده مورد تأیید مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر تهیه نماید.

5 - از کشت درهم ارقام خودداری شود. در صورت تمایل به داشتن ارقام متنوع، هر رقم در قطعات جداگانه کشت گردد.

6 -حساسیت ارقام انار به استرس های محیطی مثل سرمازدگی و آفتا بسوختگیمتفاوت می باشد. بنابراین در انتخاب رقم به اطلاعات هواشناسی منطقه و خصوصیات رقم توجه شود.

7- بسیاری از صفات کمی وکیفی ارقام انار با انتقال از یک منطقه به منطقه جدید فرق میکند. لذا باید از کاشت وسیع ارقام جدید، بدون مطالعه و بررسی جداً خودداری گردد. ایجاد با غهای سازگاری از ارقام مختلف میتواند ریسک سرمای هگذاری را تقلیل دهد. 

6 -خزانه تولید نهال انار

زمین خزانه باید از زمین های بکر، سالم با خاک حاصلخیز و شیرین انتخاب گردد. زمینهایی که قبلاً زیر کشت سبزی و صیفی و یا باغ بوده است، برای ایجاد خزانه مناسب نیست. بعد از انتخاب زمین مناسب، آن را شخم زده و سپس به صورت جوی و پشته در میآوریم و قلمه ها را به فاصله 10 سانتیمتر از یکدیگر در دو طرف پشته و به صورت مایل،به نحوی که 10- 5 سانتیمتر از قلمه ها بیرون از خاک و بقیه در زیر خاک باشند، میکاریم. 
مصرف هیچ نوع کود، اعم از دامی یا شیمیایی، برای زمین خزانه انار توصیه نمیشود.

7- کاشت نهال انار

جهت کاشت نهال انار، بعد از تسطیح، شخم و کوددهی، ابتدا یک آبیاری سنگین انجام می دهیم تا خاک شخم خورده، نشست کند. بعد از گاورو شدن زمین، تسطیح نهایی صورت گرفته و طرح کاشت پیاده و محل های کاشت نهال میخ کوبی می شود. سپس با توجه به نوع روش آبیاری، نسبت به آماده سازی حوضچه، جوی و پشته و یا لوله های آبیاری قطره ای اقدام می گردد.
برای کاشت نهال، در محلهای میخ کوبی شده، گوده ای به ابعاد 50 سانتیمتر کنده و سپس
در هر کدام تعداد یک یا دو نهال ریشه دار سالم قرار داده و سپس گوده را با خاک خودش پر
و با پا لگد و بعد آبیاری میکنیم. زمان انتقال نهال از خزانه تقریباً همزمان با تهیه قلمه، در
اواخر زمستان و زمانی است که جوان ههای برگی قرمز شده و در حال باز شدن هستند. هنوز هم تعدادی از باغداران، قلمه را مستقیماً در زمین اصلی می کارند. در این صورت بعد از انجام مراحل آماده سازی در هر گوده تعداد چهار عدد قلمه در جهات مختلف، به صورت مایل و به نحوی که فقط حدود 10- 5 سانتیمتر از سر قلمه ها بالاتر از سطح خاک باشد، قرار داده و سپس گوده را با خاک خودش پر و با پا لگد نموده و بعد آبیاری صورت می گیرد. کشت مستقیم قلمه در زمین اصلی، به دلیل مصرف آب زیاد و غیر یکنواخت شدن شدن باغ (به علت سبز نشدن تعدادی از قلمه ها)روش مناسبی نیست و بهتر است ابتدا قلمه ها را در خزانه کاشت و نهال های ریشه دار را در سال بعد به زمین اصلی منتقل نمود.

اغلب باغداران یزدی، در سال های اولیه که نهال های انار کوچک هستند، اقدام به کاشت یونجه در زمین می نمایند. بعضی نیز در بین ردیف ها اقدام به کاشت درختان هلو نموده و به این ترتیب تا زمان بارور شدن درختان انار از آب و زمین حداکثر استفاده را می نمایند. این کار درصد آفتاب سوختگی میوه انار را در سالهای اولیه که درختان انار هم پوشانی ندارند، کاهش می دهد و اقدام مناسبی به نظر میرسد، هر چند مشکلاتی را برای کنترل آفات و بیماریهای هلو در بردارد و لازم است از هرگونه سمپاشی روی آنها اجتناب گردد. در غیر اینصورت باعث استقرار کنه قرمز پاکوتاه روی درختان جوان شده و مشکلات زیادی را در پی خواهد داشت. درختان هلو بعد 5 -4 سال و هم زمان با بارورشدن درختان انار حذف می گردد.

8 -هرس

هرس در درختان انار یکی از مهمترین عواملی است که جهت افزایش عملکرد و تولید
میوه مرغوب و با کیفیت صورت میگیرد. هرس در درختان انار یک عمل ضروری و مستمر
میباشد. زیرا انار دارای رشد رویشی شدید بوده و پاجوش و تن هجوش زیاد تولید میکند و
در صورت عدم هرس، ظرف مدت کوتاهی به حالت انبوه و پرپشت درآمده و محصول آن از
جهت کمی وکیفی شدیداً کاهش مییابد. در عین حال هرس درختان انار به تجربه کافی نیاز دارد. عدم توجه به شرایط اقلیمی منطقه و هرس غیرفنی و شدید باعث آفتا ب سوختگی میوه و خشکیدگی تنه و شاخه های در معرض تابش مستقیم آفتاب میگردد.
بطور کلی دو نوع هرس شامل هرس فرم(تربیت) و هرس باردهی در درختان انار انجام میگیرد.
الف- هرس فرم (هرس تربیت)
هرس فرم یا شک لدهی در سالهای اولیه کاشت نهال انجام م یشود و خود شامل دو
نوع م یباشد:
-1 هرس فرم پاکوتاه(بوته ای)
در این نوع هرس درخت دارای یک تنه کوتاه به ارتفاع 40 - 30 سانتیمتر می باشد.بدین منظور نهال را به هنگام کاشت از ارتفاع 40-30 سانتیمتر قطع می کنند و روی تنه کوتاه باقیمانده، از بین شاخه های سبز شده دو شاخه انتخاب و بقیه را حذف می کنند. در سال دوم شاخه های انتخابی سال قبل را از 30 سانتیمتری قطع می کنند. سپس روی هریک از این شاخه ها، از بین شاخه های جدید دو شاخه انتخاب می شود. در سال سوم، شاخه های جدید را مثل سال قبل به اندازه 30 سانتیمتر نگهداشته و بقیه را قطع می کنیم. سپس روی هر کدام سه شاخه تازه و قوی نگه داشته و بقیه را حذف می کنند. روی شاخه های انتخابی نیز حدود دو سوم طول شاخه را باقی گذاشته و بقیه قطع می گردد. بدین ترتیب در پایان سال سوم روی هر درخت 12 شاخه خواهیم داشت.

2 -هرس فرم پابلند

در هرس پابلند درخت دارای یک تنه خواهد بود. در این نوع هرس نهال را بعد ازکاشت از ارتفاع 60- 50 سانتیمتری قطع و در سال بعد از بین شاخه های فرعی رشدکرده، یک شاخه قوی واقع در بالای تنه دو ساله را نگه داشته و بقیه را حذف می کنیم. ازاین شاخه نیز حدود 80-70 سانتیمتر نگه  داشته و بقیه قطع می گردد. در سال سوم4-5 شاخه قوی و سالم در جهات مختلفو با زاویه باز نسبت به تنه باقی گذاشتهو بقیه را حذف می کنند. روی شاخه های انتخابی هم حدود دو سوم طول را نگه داشته و بقیه را قطع می کنیم. هرچند هرس نوع پابلند برای استفاده از تراکتور و ادوات مکانیزه مناسب است، ولی بدلیل سخت شدن عملیات هرس باردهی و برداشت محصول، کمتر مورد استقبال انارکاران قرار گرفته است.

ب- هرس باردهی
هرس باردهی یک عملیات ضروری و مستمر در با غهای انار است و خود شامل هرس
سیاه(زمستانه) و دیگری هرس سبز(هرس تابستانه) می باشد.